Yaşamın İlk Dönüm Noktası 1 Yaş

İlk doğum günü ile birlikte bebeklikten çocukluğa geçiş dönemi başlar. 1 yaş çocuğunun anlama, kavrama, yetişkinlerle iletişim kurma becerilerinde ilerlemeler görülür. Hareket etme becerisi artar. Daha hızlı emeklemeye ve artık yavaş yavaş yürümeye başlamıştır. İlk kelimeler, ilk adımlar 1 yaş dolaylarında gerçekleşir. Yürüme ile birlikte çevresini daha fazla keşfetmeye başlar, her gün yeni bir şey öğrenir. Birkaç kelime söyler. Çeşitli sesler çıkarır. Duyduğu sesleri taklit eder. Konuşabildiğinden daha fazlasını anlar. Resimlerle, renkli objelerle, kontrol edebildiği ses çıkaran nesnelerle anlamlı şekilde ilgilenir ve tüm bu objeleri kontrol edebildiğini fark eder.

1 yaş çocuğu dış dünyayı kontrol edebildiğinin farkına varmaya başlar. Artık temel bakım gereksinimlerinin karşılanmasının yanı sıra keşfetmesi ve öğrenmesi için de ortamlar yaratılması, fırsat tanınması gerekir. 1 yaşla birlikte artık yavaş yavaş kurallar da konmaya başlanmalıdır. Hareket özgürlüğü kazanan çocuk sürekli yeni yerleri keşfetmek, dolapları, çekmeceleri karıştırmak, bulduğu kağıtları buruşturup yırtmak, ev eşyaları ile oynamak ister. Tehlikenin farkında değildir, kendisini tehlikeye sokabilecek davranışlarda bulunur.  Bu nedenle çocuğun emeklemeye başlamasıyla birlikte kural koyma ihtiyacı ortaya çıkar. Anne babaların en sık başvurdukları yöntem “yapma” demek, hatta kızmaktır. Bunun yerine “Hayır, yapılmaz” demek ve dolap kapaklarına kilit asmak, çocuğun hayatını tehlikeye sokabilecek eşyaları ulaşamayacağı bir yere kaldırmak gibi çeşitli güvenlik önlemleri almak gerekir. Bu yaşta çocuk kuralın kural olduğunu tam olarak anlayamaz. Bu nedenle istenen davranışların “aferin” denerek, alkışlanarak pekiştirilmesi, istenmeyen davranışların da “hayır” denerek ve zaman zaman da görmezden gelinerek söndürülmesi uygun yaklaşımlardır. Bu yaşın en önemli avantajı çocuğun dikkatinin kolaylıkla istenen yöne yönlendirilebilmesidir. Yani çocuk uygun olmayan ya da kendisine zarar verebilecek bir objeye yöneldiğinde ilgisi başka bir obje ya da aktiviteye çekilebilir. Merak bu yaşın en önemli özelliklerindendir. Çocuk engellenmeye çalışılırken merakı da söndürülmemelidir. Dış dünyayı keşfetmek için gösterdiği çabalar için uygun oyun malzemeleri sunulmalı ve merakının giderilmesi sağlanmalıdır. Bu dönemdeki eğitim ve çocuğa yaklaşım şekli çocukta güven ya da güvensizlik duygularının oluşumuna neden olur. İlk bir yılda bebek güvenmeyi öğrenir. Annesinin her durum ve koşulda yanında olduğunu, tüm gereksinimlerini karşılayacağını bilir ve bunun güvenini yaşar. Bu nedenle ilk yılda bebekleriyle yeterince yakın ve sağlıklı iletişim kuramayan annelerin daha sonraki yıllarda da çocuklarıyla güvenli bir ilişki sağlayamadıkları bilinir. Anne bebek arasındaki güven duygusu kişinin ileriki yıllarda başkalarıyla kuracağı ilişkilerin de temelini oluşturur. Bir yaş civarında çocuğun anneye güvenmenin rahatlığını iyice hissetmesi beklenir. Bunun beraberinde annede de rahatlama görülür. Önceden daha yapışık bir ilişki söz konusuyken bir yaş itibariyle annenin varlığının güvenini hissetmesi nedeniyle anneden daha uzun süreli ayrı kalmaya karşı toleransı artmıştır.

Dil Gelişimi:

Bir yaş çocuğu insanlarla bir arada olmaktan, konuşulanları dinlemekten hoşlanır. 1 yaşta ilk anlamlı kelimeler çıkar. Duyduğu sesleri taklit etmeye çalışır. Bazı kelimeleri farklı söyler. “Su” yerine “bu” der. Bazen de kelimeyi söylemek yerine onu ifade eden sembolü kullanmayı tercih edebilir. Örneğin araba yerine “düt düt”, gezme yerine “atta” gibi. Bu tarz yarım ve bebeksi konuşma yetişkinlerin hoşuna gittiğinden onlar da çocukla konuşurken aynı kelimeleri, sesleri kullanırlar. Ancak yetişkinlerin bu sembolleri benimseyip kullanmaları kelimenin gerçek formunun kullanılmasını geciktirir. Bu nedenle çocuğun her zaman yetişkinden kelimenin gerçek şeklini duyması dil gelişimi açısından önemlidir.

Model Olmanın Önemi:

1 yaş çocuğu etrafını daha dikkatle incelediği için bu dönemdeki anne baba davranışları çok önemlidir. Yapılan birçok davranışı taklit etmeye çalışır. Anne baba ve kendisine bakan kişiyi model alır, onların yaptıklarını yapmaya çalışır. Çocuk model alma davranışı ile uygun olan ve uygun olmayan davranışları öğrenir. Duygu ifadelerini taklit etmeye başlar. Anne babanın sevgiyi, kızgınlığı nasıl gösterdiklerini dikkatle inceler ve taklit eder. Bu dönemde görülen atma ve vurma tarzı davranışlar genelde anne baba davranışlarının taklit edilmesi sonucu ortaya çıkar.

Oyun ve Oyuncak:

1 yaş çocuğu şekilleri uygun deliklerden atar, objeleri iç içe, üst üste koyar. Alkış yapma, el sallama gibi davranışlarda bulunur. Saklandığını gördüğü bir oyuncağı hemen bulur. Karşılıkla top oynamaya başlayabilir. Bu yaşta üzerinde değişik şekillerin olduğu kovalar, iç içe geçen kaplar, büyükten küçüğe sıralanan halkalar, tek parçalı puzzle, basınca ses çıkaran oyuncaklar ve kitaplar, çocuğun kendi başına kullanabileceği basmalı, itmeli oyuncaklar dil, bilişsel ve motor becerilerinin desteklenmesi için kullanılabilecek materyallerdir.