Okul Korkusu (Fobisi) Nedir?
Okul korkusu, çocuğun okula alışmakta ve uyum sağlamakta zorlanması ve altta yatan çeşitli sebeplerle okula gitmek istememesidir. Çocuklarda okul korkusunun belirtileri; okula düzenli olarak gitmekte zorlanma ve okulla ilgili konularda yoğun duygusal stres yaşamadır. Genellikle okulla ilgili belirsiz şikayetler ve okula gitmeye isteksizlikle başlar. Sonrasında okula gitmeyi reddetmeye kadar ilerleyebilir. Çocuk günlük yaşantısında bir sorun yaşamazken okula gitmek zorunda kaldığında veya okulu hatırlatıcı bir durumda kaygı belirtileri gösterebilir. Bazen nedeni bulunamayan bedensel bir takım belirtiler (karın ağrısı, baş ağrısı, bulantı, baş dönmesi) eşlik edebilir. Okula gitmeye zorlandığında ağlama, kaçınma, öfke atakları, agresif davranışlarda bulunabilir. Ebeveyninden ayrılmak istemeyebilir, günü evde geçirmek için bahaneler üretebilir, ebeveynlere bu konuda baskı yapabilir. Okul korkusu çoğunlukla okula yeni başlama, okul değiştirme, okulda olumsuz bir olay yaşama veya okuldan uzak kalınan bir dönem sonrasında başlar. Okul korkusunda altta yatan sebebin saptanıp buna uygun müdahalede bulunulması çocuğun tüm okul yaşamını etkileyebilecek önemli bir adım olacaktır.
Okul Reddi Nedir?
Okul Reddi ise okul korkusuna ek olarak çocuğun okula gitmeye zorlukla ikna edilebildiği veya ikna edilemediği durumlardır. Okul reddinin altında yatan neden okul korkusu olabileceği gibi ayrılma kaygısı, sosyal fobi, akran zorbalığı gibi başka sebeplerden kaynaklı da olabilir. Okul Reddi altta yatan nedenlerin saptanıp çocuk psikiyatrisi uzmanı tarafından acil müdahale edilmesi gereken bir psikiyatrik durumdur. Çünkü okul reddi müdahale edilmediği takdirde sosyal uzaklaşma, okul performansında düşme, aile içi çatışmalarda artma ve günlük rutinde bozulmaya sebep olacaktır.
Okul Korkusuyla Nasıl Başa Çıkılır?
Öncelikle okul korkusuna sebep olan durum hakkında bilgi toplamaya çalışılır. Özellikle küçük çocuklar yaşadıklarını sözel ifadeye dökebilme yetenekleri sınırlı olduğundan ne olduğunu sorduğunuzda size belirli bir sebep gösteremeyebilirler. Burada çocuğunuzun yaşadıklarını anlamaya çalışarak, sakin ve sabırlı bir şekilde ne zamanlar sorun yaşandığını gözlemlemek gerekir.
Okula gitmemek, korkulan durumdan kaçınma davranışıdır ve çocuk okula gitmediği müddetçe korkusunun asılsız olduğunu hiçbir zaman öğrenemeyecektir. Okula gitmediği gün ne kadar artarsa okula geri döndürmek o kadar zorlaşacaktır. Bu nedenle okul korkusunda bir an önce gerekli düzenlemeleri planlayıp okula dönmenin önemi büyüktür.
Okula giderken aşamalı bir şekilde alıştırma yapılması gerekir. Korkulan durumla birden baş başa kalmak yerine ufak adımlarla gidilmesi uyum sürecini kolaylaştırır. Aşağıda örnek bir aşamalı okula alışma programı sunulmuştur.
- Ebeveyn sınıfta çocuğun yanında oturur
- Ebeveyn sınıfta çocuğun biraz uzağında oturur
- Ebeveyn sınıfta çocuğun oldukça uzağında oturur
- Ebeveyn sınıfın kapısında bekler
- Ebeveyn ilk derslerde sınıfın kapısında bekler, daha sonraki derslerde okul bahçesinde bekler
- Ebeveyn okul bahçesinde bekler
- Ebeveyn ilk derslerde okul bahçesinde bekler
- Ebeveyn okula gidiş ve dönüşte serviste çocuğa eşlik eder
- Ebeveyn sadece okula gidilirken serviste eşlik eder, servis dönüşünde de karşılar (servis kapısında)
- 10.Ebeveyn servise binerken uğurlar ve dönerken karşılar (servis kapısında)
- Burada bu programın etkili olabilmesi için her çocuğun kendi koşullarına göre ona özel planlanması gerektiği unutulmamalıdır.
Okul korkusuyla uğraşırken ebeveynlerin daha az endişeli davranması ve sakin tutum gösterebilmesi çocuğa olumlu bir model olunması ve motivasyonunu arttırmakta yardımcı olacaktır. Vedaların olabildiğince kısa tutulması önerilir. Vedalaşırken ebeveynlerin kararlı bir tavır takınması ve iyimser yaklaşması, kaygılarını yatıştırabilmesi çocuğun sizden ayrılmasına yardımcı olacaktır.
Öğretmenin ve durumla ilişkili olabilecek diğer okul görevlilerinin (okul rehberlik servisi, yardımcı elemanlar, servis şoförü vs) çocuğun durumu hakkında bilgi sahibi olmaları gereklidir. Hatta çoğu durumda okula alıştırma programını birlikte oluşturmak gerekir. Aile ile öğretmenin ve okul personelinin işbirliği içinde olması önemlidir.
Bu süreç içerisinde çocuğun okul korkusunu yenebilmesi için okul ortamında cesaretlendirici, olumlu deneyimler yaşaması önerilir. Cesaretli davranışlarını takdir etmek, korktuğu durumlarda olumsuz yorumlardan kaçınmak ve görmezden gelmek gerekir. Ayrıca çocuğun kendi kendini nasıl teşvik edebileceğinin öğretilmesi fayda sağlayacaktır.
Okuldan ne zaman, kim tarafından alınacağı, nerede buluşulacağı konularını öncesinde çocuğunuzla net bir şekilde konuşulmalı ve söylenildiği gibi yapmaya özen gösterilmelidir.
Süreç içerisinde işler zorlaşırsa bir çocuk ve ergen psikiyatristine başvuru yapmaktan çekinmeyin.
Güncellenme Tarihi: 12 Aralık 2019 Perşembe
