Çocuklarda Bağışıklama ve Aşılar

Sağlık Bakanlığı ulusal aşı takviminde yer alan aşılar, Başkent Üniversitesi İstanbul Uygulama ve Araştırma hastanemiz bünyesinde ücretsiz olarak yapılmaktadır. Ayrıca ulusal aşı takviminde yer almayan özel aşılar da hastanemizde uygulanmaktadır (rotavirüs aşısı, meningokok aşısı, hpv aşısı, grip aşısı vs.)

Aşılama (aktif bağışıklama) Nedir?:

Mikroorganizmanın;

• tamamının ya da
• bir kısmının ya da
• bir ürününün ya da
• genetik mühendislik sonucu elde edilen antijenin;

vücuda verilerek doğal enfeksiyonu taklit etmesi, ama bunun yanında alıcıya çok az risk teşkil etmesi yada hiç risk teşkil etmemesidir.

Aşının Tarihçesi ve Önemi: 

• İlk aşı yapılması 1798 yılında Edward Jenner tarafından başlatıldı.
• O zamandan günümüze birçok enfeksiyon hastalığı aşı sayesinde ya tamamen ortadan kalktı yada daha hafif seyretmeye başladı.
• Birçok enfeksiyon hastalığına bağlı ölüm ve sakatlanma oranı aşılama sayesinde %90-100 azaldı.
• Örneğin 1966’da 20 milyon kişi çiçek hastalığına bağlı sıkıntılar yaşıyordu. Ancak 1980 yılından beri bu hastalık aşılama sayesinde dünya üzerinden tamamen kalktı.
• Genel aşı kampanyaları sayesinde 1979 yılından itibaren Amerika’da, 1991 yılından itibaren de batı Avrupa’da çocuk felci hastalığı görülmüyor.
• Ancak gelişmekte olan ülkelerde çocuk felci hastalığı ve diğer aşı ile önlenebilir hastalıklar halen risk teşkil etmektedir.

Aşıların Türleri Nelerdir?

• Canlı aşılar:Hastalığa neden olan zayıflatılmış canlı mikroorganizmalarla hazırlanmış aşılar
• Ölü aşılar:Hastalığa neden olan mikroorganizmanın kimyasal yollarla inaktive edilmesi ile hazırlanmış aşılar
• Mikroorganizma Ürünleri İle Oluşturulmuş Aşılar: Saflaştırılmış makromolekül şeklinde elde edilen aşılar

Aşılamakta ki Amaç Nedir?

• Aşılamakta ki amacımız hastalıkları ortadan kaldırmak, en aza indirgemek yada hastalıkları kontrol edilebilir bir hale getirmektir.

Aşılama Sonrası Nasıl Bir Bağışıklık Gelişir?

• hayat boyubağışıklık gelişebilir
• kısmibağışıklık gelişebilir
• bazen de o hastalığa karşı korunmanın devamını sağlamak için belli aralıklarla aşının tekrarı gerekebilir.

Aşı Herkes de Eşit Şekilde mi Bağışıklık Oluşturur?:

Hayır, kişisel farklılıklara bağlı farklı düzeylerde bağışıklık gelişebilir. Örneğin;

• aşı yapılacak kişinin   yaşı
• daha önceden bu hastalığa bağışık olup olmadığı
• beslenmesi
• mevcutta başka hastalığının olup olmaması
• herhangi bir ilaç etkisi altında olup olmaması
• kişinin genetiği; gibi nedenlerle farklı düzeylerde bağışıklık yanıtları gelişebilir.

Bir Aşının Etkili Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?:

• Bir kişi, yapılan aşının koruduğu doğal hastalığa yakalanmıyor yada aşılanmayanlara göre daha hafif geçiriyorsa bu aşının etkili olduğuna dair en iyi göstergedir.

Aşının Transportu ve Saklanması:

• Aşı önerilen sıcaklıkta transport edilmeli, yoksa etkisini kaybeder:
• Canlı aşılar ısıya duyarlıdır ve ısıya maruz kaldıklarında bozulurlar
• İnaktive aşılar da soğuğa duyarlıdırlar ve donarsa çabucak bozulurlar.
• Aşının fiziksel görünümü aşının bozulup bozulmadığını göstermez.
• Aşının saklandığı buzdolabı 2-8 C arasında olmalıdır.

Aşının Etkili Olması İçin: 

• Uygun yolla yapılmalı
• Uygun dozda yapılmalı
• Uygun yaşta yapılmalı
• Uygun aralıklarla yapılmalı
• Uygun teknikle yapılmalıdır.

Aşı Hangi Yollarla Uygulanır?:

• Cilt içine
• Deri altına
• Kas içine
• Ağız yolu ile
• Nadiren burun içine uygulanır.

Aşılarla İlgili Genel Kurallar: 

• Canlı aşılar ya aynı gün içinde yapılır yada iki canlı aşı arasında en az bir ay süre olması gerekir. (Ağızdan uygulanan oral polio aşısı ve rotavirüs aşısı bunun haricindedir)
• Prematüre bebeklerde aşıya başlamak için uygun yaş kronolojik yaştır.

Aşı  Zamanı Kaçırıldı yada Beklenenden Erken Yapıldı İse:

• Aşı zamanı kaçırıldı ise kalındığı yerden aşı takvimine devam edilir; tüm seriyi baştan yapamaya yada ek doz yapmaya gerek yoktur.
• Aşı beklenenden erken yapıldı ise yeterince koruyuculuk sağlamayacağı için doz uygun zamanda tekrarlanmalıdır.

Aynı Anda Birden Çok Aşı Yapmanın Avantajı:  

Muayene esnasında birden fazla farklı aşı uygulanabilir. Aşılar hiçbir şekilde birleştirilemez. Birden fazla aşı yapmanın avantajları:

• Güvenli ve etkilidir
• Aşılanma oranını arttırdığı için avantajlıdır
• Birçok hastalığa karşı aynı anda koruma sağlar

Aşıların Kaydının Tutulması: 

• Yapılan aşıların kaydının tutulması aşılama uygulamalarını geliştirmek açısından önemlidir.
• Kayıtlar doğru, tam ve kolay ulaşılabilir olmalıdır
• Ülkemizde GEBLİZ sistemi ile aşı kayıtları tutulmaktadır.

Aşı Yan Etkisi:

• Bir aşı ruhsat almadan önce geniş güvenlik testlerinden geçer. Buna rağmen yine de nadir yan etkiler olabilir.
• En sık görülen yan etkiler ateş, lokal şişlik, kızarıklık, enjeksiyon bölgesinde ağrıdır ve bu yan etkiler kalıcı bir sonuca yol açmamaktadır.

Aşı Kontrendikasyonları:

• Aşı yapılmasının tek kontrendikasyonu daha önce ki aynı aşılamada anafilaksi gelişmiş olmasıdır.
• Bir önceki aşılamada 40.5C altında rektal ateş şeklinde reaksiyon gelişmiş olması bir sonra ki aşılama için kontrendikasyon oluşturmaz.

Canlı Aşı Kimlerde Ciddi Yan Etki Yapabilir?: 

• Doğuştan immün yetmezlikli (bağışıklığı baskılanmış) kişilerde
• Bağışıklığı baskılanmış kanser hastalarında
• Dalağı alınmış kişilerde
• Malign kan kanseri olan hastalarda
• AİDS hastalarında
• Kaşektik kişilerde
• Radyoterapi, kemoterapi, kortikosteroid alan hastalarda
• Hamile kişilerde

Dünya Sağlık Örgütü (WHO): 

• Ateş <38C ise,
• Üst solunum yolu enfeksiyonu,
• İshal,
• Malnütrisyon olsa dahi bu durumlarda aşı yapılabileceğini bildirmiştir!

Aşı Takvimi