Rejyonel (Bölgesel) Anestezi Yöntemleri

Rejyonel (Bölgesel) Anestezi Yöntemleri Nedir?

Vücudumuzdaki ağrı duyusu, ilgili uzuvlardaki sinir iletilerinin önce omuriliğe; ardından omurilik üzerinden beyne iletilmesi yoluyla hissedilir.

Ameliyatların güvenli olabilmesi, hastanın ameliyat esnasında ağrı duymaması için, tıbbi ilaçlar kullanarak hastanın vücudunun uyuşturulması anestezi olarak tanımlanabilir.

Anestezinin kabaca üç türü vardır; genel, bölgesel ve lokal anestezi. Genel anestezide; tüm vücut uyuşturulur ve hastanın bilinci kapanır, hasta tam uyku haline geçer. Vücudun belden aşağısını, kol ya da bacak gibi belli bir bölgesini uyuşturma işlemi ise bölgesel anestezi olarak tanımlanır. Ayrıca gene hastanın tek kol veya bacağının uyuşmasını sağlayan bölgesel intravenöz (RİVA) anestezi denilen anestezi yöntemi de bulunmaktadır. Bölgesel yöntemlerde, hastanın bilinci açık kalır. Operasyonun çeşidi ve büyüklüğüne göre uygulanabilen lokal anestezide ise daha küçük bir bölgenin uyuşturulmasıyla yapılır. Lokal anestezide de hastanın bilinci açık kalır.

Hastanın belden aşağısının uyuşturulmasının hedeflendiği ameliyatlarda epidural veya spinal anestezi tercih edilir. Bu anestezi yöntemi, spinal anestezi, epidural anestezi ya da ikisinin birden uygulandığı kombine spinal-epidural anestezi olmak üzere üç şekilde uygulanır.

Spinal Anestezi Nedir?

Tek bir enjeksiyonla uyuşmanın sağlanması spinal anestezi olarak tanımlanabilir. Baş kısmından başlayıp kuyruk sokumuna kadar devam eden omurilik sıvısı içine ilaç edilir ve bu ilaç o bölgeden geçen sinirler tarafından emilerek, sinirlerin uyuşması sağlanır. Sonuçta bu bölgeden gelen ağrı sinyalleri beyne iletilmez ve hasta ağrı duymaz. Ancak, dokunma duyusu kesilmez ve hasta dokunmaları hissetmeye devam eder.

Epidural Anestezi Nedir?

Epidural anestezinin, spinal anesteziden farkı, enjeksiyonun epidural aralığa yapılması ve yapılan yere epidural kateter adı verilen ince bir kateterin yerleştirilmesidir. Bu kateterin bir kısmı hastanın belinin içinde yer alırken bir kısmı dışarıda kalır ve dışarıda kalan kısmın ucundaki musluk sayesinde ameliyat sırasında ilaç yapılmaya devam edilir.

Epidural anestezi, sıklıkla normal doğum veya sezaryen ameliyatları için gündeme gelse de; vücudun alt yarısını ilgilendiren çok çeşitli cerrahi işlemler için de güvenle uygulanabilen bir yöntemdir. Bu anlamda, epidural anestezi çoğu cerrahi branşın ameliyatlarında uygulanabilmektedir.

Uzman hekim, hastaya yan yatar veya oturur halde, kamburu çıkacak şekilde pozisyon verdikten sonra eliyle muayene ederek doğru seviyeyi tespit eder ve girişim yapılacak bölgeyi antiseptik solüsyonlarla 2-3 defa temizler. Bir iğne ile belirlediği seviyeden girişim yaparak, epidural boşluğa ulaşıncaya kadar yavaş ve yumuşak hareketlerle iğneyi ilerletir. Epidural boşluğa ulaşıldıktan sonra iğne içinden plastik bir kateter gönderilir ve kateter sabitlenir. İğne çıkarılır ve anestezi madde sabitlenen kateter üzerinden enjekte edilir. Uygulama yapıldıktan sonra anestezik etkilerin ortaya çıkması 20 dakikayı bulabilir.

Tüm bu süreç esnasında, ortaya çıkabilecek her türlü yan etkiyi kontrol etmek amacıyla, hasta sürekli olarak takip edilir ve anestezi hekimi hazır bulunur. Hastanın anestezi durumu sürekli kontrol edilir ve ancak uyuşmanın tam olarak elde edilmesi sonrası cerrahi işleme başlanır.

Her anestetik uygulama, kendine göre avantaj ve dezavantajlara sahiptir. Anestezi yöntemi seçiminde, anestezi uzman hekimi, hastanın ek hastalıkları ve özel durumları göz önünde bulundurarak hangi anestezi yönteminin hasta için daha uygun olacağına karar verir. Bu bakımdan, epidural anestezinin diğer yöntemlere göre tercih edildiği koşullar mevcuttur.

Buradaki en temel ayrım, genel anestezi ile bölgesel anestezi arasındaki farktır. Genel anestezi daha ciddi yan etkilerin ortaya çıkma riskini barındırır; uygulama esnasında ve sonrasında sıkı takip gerektirir. Bunun yanında bölgesel anestezi, kısa sürede uygulanması sebebiyle yan etki ortaya çıkma olasılığı genel anesteziye göre az olan bir yöntemdir.

Epidural anestezi çeşitli avantajlara sahiptir:

• Ağrı duyusu tamamen engellenir. Bu sayede cerrahi işlemde veya doğumlarda ağrı olmaksızın kişi daha kolay bir ameliyat geçirir.
• Epidural/ spinal anestezi uygulanan kişi, uyanık halde kalabilir. Bu sayede, doğum gibi özel durumlarda bebekle anne buluşturulabilir.

Epidural/ spinalanestezi ile vücudun belden aşağısı tamamen uyuşturulduğundan bu bölgeyle alakalı her türlü küçük cerrahi işlemler yapılabilir.

• Normal doğum/ Sezaryen
• Rahmin çıkarılması gibi çeşitli jinekolojik ameliyatlar
• Taş kırma, prostat ameliyatları gibi ürolojik çeşitli girişimler
• Kasık fıtıkları
• Küçük ortopedik cerrahiler
• Bazı bölgesel damar cerrahileri

Her türlü anestezi de olduğu gibi epidural anestezinin çeşitli riskleri mevcuttur. Öncesinde anestezi hekimi tarafından kapsamlı bir değerlendirme yapılarak hastanın epidural/spinal anesteziye uygunluğu incelenir.

• Kanama bozukluğu olan veya bazı kan sulandırıcı ilaç kullanan
• Bel bölgesinde enfeksiyonu olan
• Anestezide kullanılan ilaçlara alerjisi olanlar
• Bel bölgesinden ameliyat geçirmiş olanlar

Hastalarda epidural/spinal anestezi uygulanması mümkün olmamaktadır.

Epidural/spinal anestezide kullanılan ilaçlara bağlı olarak, cerrahi esnasında veya sonrasında ciddi veya ciddi olmayan çeşitli yan etkiler ortaya çıkabilir.

• Kan basıncının düşmesi veya yükselmesi
• Çarpıntı
• Sırt ağrısı
• Şiddetli baş ağrısı
• Bulantı, kusma
• Kaşıntı
• Baş dönmesi
• Anestezinin uygulandığı bölgede kanama, morarma veya şişlik
• Çok nadiren sinir hasarı

Bu belirtilerin ortaya çıkma ihtimali oldukça düşüktür. Epidural/ spinal anestezi genellikle herhangi bir yan etki görülmeden, kolaylıkla ve güvenle uygulanabilir. Ameliyat esnasında ortaya çıkan yan etkiler söz konusu olduğunda ise anestezi hekimi tarafından kontrol altına alınabilir. Cerrahi sonrası, vücudun alt yarısındaki uyuşukluk bir süre daha devam edebilir veya daha hafif yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu durumda geçici olarak ortaya çıkan rahatsızlıklar ek tedavi yöntemleri ile giderilebilir.

RİVA nedir?

Rejyonel İntravenöz anestezi (RİVA), üst ekstremite cerrahisinde yeterli anestezi ve kas gevşemesi sağlayan yaygın bir yöntemdir.

Kollarda dolaşan kanın bandaj uygulaması ile boşaltılmasından sonra kolun üst bölümüne konan turnike, atardamar basıncının üzerinde bir basınçla şişirilir.

Bu koldaki toplardamara, açılan damaryolundan uygun miktarlarda lokal anestezik ilaç verilir. Ameliyat yapılacak alana giden sinirlerin etrafına bu damarlardan lokal anestezik ilaç  verilerek o bölgede bulunan sinir uçlarını etkilenmesi sağlanır ve o bölgede hissizlik ve hareketsizlik sağlanarak  ağrı duyulmasını engellenir.

Blok uygulandıktan sonra, lokal anestezik ilacın damardan dokuya yayılımına olanak vermek ve ameliyat sırasında ağrı hissinin tekrar oluşmasını engellemek amacıyla en az 45 dk. kadar turnike açılmamalıdır.

Bu yüzden RİVA anestezisinin en sık karşılaşılan yan etkisi turnike ağrısıdır.

RİVA uygulaması sırasında hastalar uyanıktır, ancak steril bir örtü ile ayrıldığından cerrahi alanı göremezler.

Tüm bölgesel anestezi uygulamaları sırasında genellikle hastalara açılan damaryolundan sakinleştirici ilaçlar verilerek sedasyon denilen hafif uyku hali oluşması sağlanır. Böylece hastaların duyabileceği kaygı ve endişenin önüne geçilmiş olur.