Neden Öksürüyorum?

Öksürme nedir?

Hava gırtlağımızdan zorla çıktığı zaman hepimizin “öksürük” olarak tanıdığı bir ses çıkar. Öksürme eylemi genellikle derin bir nefes almayla başlar, ardından havanın ağızdan kuvvetle çıkmasıyla devam eder. Öksürük, hava yolunu temizlemek ve korumak için fizyolojik bir mekanizmadır.  Normalde, hava yoluna giren gıda veya diğer yabancı maddelere karşı koruyucudur; ayrıca akciğerlerde üretilen balgamın atılmasına yardımcıdır. Öksürük, hastaların tıbbi bakıma başvurduğu en yaygın şikâyettir.

Öksürük bir hastalık değildir, ancak farklı üst ve alt solunum yolu hastalıklarının ortak bir belirtisi olabilir. Akciğer hastalığınız olmasa bile öksürebilirsiniz.

Öksürüğe Ne Sebep Olur?

Öksürük reseptörleri adı verilen sinir uçlarınızı tahriş eden bir şey olduğunda öksürük olabilir. Bu sinir uçları; kulak, burun, soluk borusu gibi vücudumuzun birçok bölgesinde bulunur. Soğuk hava, duman, iltihap, solunan havadaki ufak parçacıklar/tozlar, buhar solumak bu alıcıları uyararak öksürmenize neden olabilir.

Akut, Subakut ve Kronik Öksürük

Öksürüğünüzün ne kadar süredir olduğunu tanımlarken kullanabileceğiniz üç zaman dilimi vardır: akut (3 haftadan az sürer), subakut (3 ila 8 hafta sürer) veya kronik (8 haftadan uzun sürer ve hiç azalmaz).

Akut öksürüğe en sık sebepleri üst solunum yolu enfeksiyonları ve akut bronşittir. Soğuk algınlığında bu öksürük üçüncü ila beşinci gün arasında yavaş yavaş düzelmeye başlar. Soğuk algınlığından kaynaklanan öksürük genellikle sağlığa ciddi bir tehdit oluşturmaz ve genellikle 14 günden uzun sürmez. Soğuk algınlığı olan kişiler tipik olarak burun tıkanıklığı, burun akıntısı, boğaz temizleme ve boğaz ağrısı veya gıcık hissinden de şikayet ederler. Ayrıca boğazlarının arkasından balgam akıyormuş gibi hissedebilirler.

Akut öksürük ayrıca polenler veya güçlü dumanlar gibi tahriş edici maddelerin solunmasından da kaynaklanabilir. Öksürük, astımın yetersiz kontrolünün ilk belirtisi olabilir. Daha az yaygın olarak, akut öksürük zatürree, kalp yetmezliği, yabancı cisimlerin soluk borusuna kaçması gibi daha ciddi durumlardan kaynaklanabilir.

Akut Öksürükte Doktora Ne Zaman Başvurmalı?

Kanlı balgam, özellikle istirahatte veya geceleri belirgin nefes darlığı, ses kısıklığı, kusma, yemek yerken veya içerken yutma güçlüğü, genel şikayetler (ateş, kilo kaybı, kilo alımı ile birlikte bacaklarda şişlik) eşlik ediyorsa akciğer grafisi çekilmesi ya da daha ileri tetkikler gerekli olabilir.

Sub-akut öksürük en sık olarak bir solunum yolu enfeksiyonundan sonra (genellikle bir virüsten) ortaya çıkar. Günümüzde Covid 19 enfeksiyonu sonrasında uzayan öksürük şikayeti, poliklinik başvurularında sıklıkla gözlenmektedir. Subakut öksürüğün diğer yaygın nedenleri şunlardır: boğmaca (boğmaca) ve astım, kronik bronşit, sinüzit veya bronşektazi gibi durumların alevlenmesi. Öksürük önce iyileşmeye başlayıp daha sonra kötüleştiğinde, sağlık uzmanınızı görmelisiniz.

Birçok nedenden dolayı kronik bir öksürük başınıza gelebilir. Çoğu zaman, neden öksürdüğünüzü açıklayan nedenlerin bir kombinasyonudur.

Kronik öksürüğe sebep olan temel olarak beş hastalık vardır:

1. Üst solunum yolu öksürük sendromu: Üst solunum yollarında alerji veya enfeksiyonların sonucu olarak burun içindeki zarların (rinit) ve sinüslerin (sinüzit) iltihaplanması (şişmesi) gibi üst solunum yolu rahatsızlıklarından kaynaklanabilir. Geniz akıntısı öksürüğü tetikleyebilir.
2. Gastroözofageal: Reflü hastalığı ayırıcı tanıda düşünülmelidir. Mide şikayetleri, yemek ile ilişkili göğüste yanma gibi şikayetler eşlik edebilir. Mide asidinin boğazı tahriş etmesi öksürüğe neden olur.
3. Farenjit: Öksürüğün konuşma, baharatlı /sert gıdalar gibi faktörlerle tetiklenmesi farenjiti düşündürür.
4. Astım/ Kronik bronşit: Kendini sadece öksürük ile gösteren astım söz konusu olabilir,  ya da bu kötü kontrol edilen astımın bir sonucu olarak karşımıza çıkabilir.  İki yıl boyunca en az üç ay süren öksürük ve balgam şikayetleri kronik bronşiti düşündürür. Sigara içmek kronik bronşite neden olabilir ve kronik öksürüğe neden olabilir. Kirli havaya sürekli maruziyet de bu şikayetle sonuçlanabilir.
5. Kronik alt solunum yolu enfeksiyonları: Tüberküloz, bağışıklığı baskılanmış hastalardaki bazı fırsatçı enfeksiyonlar, hava yollarındaki uzun süreli iltihap ve yapısal değişiklikler (bronşektazi) sebepleri arasında sayılabilinir.

Bunlara ek olarak akciğerin dokusunda sertleşme olması (interstisyel akciğer hastalıkları), nefes borusuna sürekli olarak yiyecek/içecek kaçması (özellikle yaşlı ve yutma güçlüğü olan hastalarda), bazı ilaçlar, çevresel ve mesleki faktörler (toz, koku ve küçük parçacıklar),  uyku apnesi ve psikolojik sorunlar uzun süreli öksürüğe neden olabilir.

Kronik Öksürükte Doktora Ne Zaman Başvurmalı? 

Öksürüğünüzün sizi endişelendirdiği her an, bunu sağlık uzmanınızla görüşmelisiniz. Aşağıdaki durumlarda sağlık uzmanınıza başvurmanız çok önemlidir: eşlik eden kanlı balgam, nefes darlığı, göğüs ağrısı, kusma, açıklanamayan kilo kaybı olması. Kronik akciğer hastalarında  (KOAH, astım gibi) var olan öksürüğün karakterinin değişmesi (artması, gece uyandırması, boğulur tarzda olması, diğer eşlik eden şikayetlerin olması) de doktora başvurmayı gerektirebilir.