Şişman Çocuğu Neler Bekliyor?

Şişmanlık, bir kişinin harcadığından fazla enerji alımı nedeniyle vücudunda yağ birikimi olmasıdır. Hastaneye şişmanlık nedeniyle başvuran veya muayenede şişman olduğu saptanan hastaların %80-90’ı fazla yemeye bağlı (egzojen) şişmanlardır !!!!

Bir çocuğun neden şişman olduğu ile ilgili bazı etmenler vardır. Bunlar arasında en önemlileri erken çocukluk dönemindekilerdir. Bunlar sırasıyla:

Beslenmeyle ilgisi olanlar:

1. Anne sütü almama: annenin isteyerek veya istemeyerek sütünü bebeğe hiç verememesi veya üç aydan az süre ile beslemesi: anne olmaması, annenin kullandığı ilaçlar, annenin hastalığı veya çocuğun özel beslenme gerektiren doğumsal metabolizma hastalığı olması gibi
2. Formül mama: erken yaşta mama ile beslenmeye başlama
3. Katı gıdaya erken başlama: 6 aydan önce başlama
4. Ebeveyn davranışları: yedirme baskısı
5. Yiyeceğin türü: enerjiden zengin, besleyici değeri olmayan gıdaların verilmesi
6. Aktivite zamanının az olması
7. Uyku azlığı: gece saat 21’den sonra uyanık olmak

Çocuğun yaşadığı çevre ile ilgisi olanlar:

1. Sigara içme: gebelikte sigara yağlanmayı arttırıyor
2. Antibiyotik: barsak florasını değiştirir.
3. Stres: Taciz, ev halkının kötü davranışı ve ihmali

Şişmanlık vücudumuzdaki tüm sistemleri etkiler. Bunun sonucunda bu organlarda işlev bozukluğu başlar. Hangi organların bozulduğunu kısaca özetlersek:

Metabolik sistem: Şişman çocuklar, açlık ve tokluk insülin artışı, insülin direnci, diyabet öncesi durum (açlık şekerinde artış, bozulmuş glikoz toleransı) ve Tip2  diyabet olma riski taşırlar.  Diyabet öncesi durum ve Tip2 diyabet çocuğun yaşı, şişmanlığın derecesi, ırkı, etnik kökeni ile değişkenlik gösterir. Ergenlik döneminde DM ortaya çıktığında, glisemik kontrol hızla bozularak, diyabetle ilişkili komplikasyonların (idrarla albumin atılışı, kan yağlarında bozulma, hipertansiyon) ortaya çıkması kolaylaşmaktadır.

Kalp ve damar sistemi: Şişmanlarda ekokardiyografide  kalpte büyüme ve kalp işlevlerinde bozulma saptanmıştır. Şayet hastada şişmanlıkla birlikte tansiyon yüksekliği de varsa bu risk daha artar.

Endokrin sistem: Şişman çocuklarda, Cinsel olgunlaşma erken başlar.  Kemik yaşı ilerler. Böylece önce akranlarından uzun olan çocuk büyüme plaklarının erken kapanması ile sonunda akranlarından kısa kalabilir. Ayrıca şişmanlarda büyüme hormonu salgılanması da sağlıklı çocuklara göre daha az olmakta ve bu da hastanın boy uzamasını olumsuz yönde etkilemektedir. Şişmana kızlarda polikistik over sendromu daha sık görülür. Bu durum kızlarda hiç adet görememe yanında, vücutta kıllanma artışı ve adet bozuklukları (aşırı kanamalar, adet aralarının üç aydan uzun olması gibi) ile de kendini gösterir.

Solunum sistemi: Uykuda solunum durması (Obstrüktif uyku apnesi) durumu şişmanlığın derecesiyle doğru orantılıdır. Yani şişmanlık arttıkça uyku apnesi riski çok artar. Çocuk uyurken horluyorsa mutlaka hastaneye getirilmelidir. Uyku apnesi olanlarda akciğerlerden oksijen kana yeteri kadar geçemediğinden, sürekli yorgunluk hali, gündüz uyuklama, okul başarısında düşme, kalp işlevlerinde bozulma, kalp ritminde bozukluk görülebilir.

Şişmanlarda astım riski artar. Hastanın mideden yemek borusuna kaçak (gastro-özofajial reflü) durumu da varsa bu da riski arttırabilir.

Karaciğer-Mide-Barsak sistemi: Alkolik olmayan yağlı karaciğer (NAFLD) hastalığı, çocukluk çağının en sık görülen karaciğer hastalığıdır. Karaciğer yağlanması sıklıkla basit yağlanma şeklindedir. Ancak, zamanla siroza ilerleyebilir, hatta yıllar içinde karaciğer kanseri bile gelişebilir.

Safra kesesi iltihabı ve safra taşları sıklıkla saptanır. Safra taşı iltihapları yanında kan yağlarında bozulma nadiren de olsa pankreas ilhaplarına yol açabilir.

Gastro-özofajial reflü, erişkinlerde daha sık saptansa da çocuklarda da görülebilir. Reflü sonucunda yemek sonrası göğüste ağrı şikayeti olur. Reflü uzun sürede kansızlık, yemek borusu iltihapları ve zatürelere yol açabilir.

Böbrekler: Şişmanlık sonucu böbreklerin işlevleri bozulabilir. Kan yağlarında bozulma ve hipertansiyon bu duruma olumsuz yönde katkıda bulunur.

Kas-İskelet sistemi: Eklem hareketlerinde azalma ve sırt, ayak bacak ve kalça eklemlerinde ağrı şişmanlarda sıklıkla görülür. Femur başı epifiz kayması şişman ergenlerde sağlıklı akranlarından daha fazla görülür. Yine femur başında aseptik nekroza oyun ve okul çağı çocuklarında (4-8 yaş) saptanırken, süt çocuklarında (2 yaş altı) ise Blount hastalığı (tibia vara) adı da verilen, bacaklarda eğrilikle giden bir durum görülür. Şişmanlarda kemik kırığı sıklığında artma saptanmıştır.

Cilt bulguları: Akantosis nigrikans , mantar enfeksiyonları, hidradenit (köpek memesi), strialar, sık apseler, keratosis pilaris, venöz dönüş bozukluğu, şişmanlarda sıklıkla görülür. -    

Akantosis nigrikans özellikle koltuk altı, boyun, kasıklar, meme altları, el parmak eklem sırtalarında ve dirsekte rastlanan kahverengi, kadifemsi bir görünümdür.Sıklıkla  insülin direnci ve diyabet hastalarında görülür. Nadiren bazı kanser hastalarında da saptanır.

Mantar enfeksiyonları kasıklarda ve meme altlarında sıklıkla görülür. Kırmızılık ve deride yarılmalar olur.

Hidradenit, koltuk altındaki insanın ter kokusunu veren apokrin bezlerin iltihabıdır. Derialtı yağ dokusunun hızlı artmasına parallel olarak derinin yeterince genişleyememesi sonucu strialar ortaya çıkar. Önce pembe renkli olup zamanla beyaz renk alırlar.

Sinir sistemi: Baş ağrısı, bulantı, kusma ve göz arkasında ağrı varsa kafa içi basınç artışı sendromu akla gelmelidir.

Psikososyal: Şişmanlarda kendine güvende azalma,  anksiyete, depresyon ve hayat kalitesinde azalma sıktır. Şişman çocuklar özellikle akranlarınca ayrımcılığa ve zorbalığa maruz kalırlar. Şişman kızların erişkin hayatlarında gelir düzeylerinin düşük, yoksulluk risklerinin fazla ancak evlenme şanslarının az olduğu saptanmıştır.

Kanser sıklığında artma: Kolon, rektum, karaciğer, safra kesesi, pankreas, böbrek, mide, özofagus, meme, uterus, serviks, over kanserlerinin şişmanlıkla ilgili olduğu saptanmıştır.