Çocuklarda Erken Ergenlik

Çocuklarda Ergenlik Ne Zaman Başlar?

Fiziksel, hormonal, ruhsal ve sosyal olarak çocukluktan yetişkinliğe geçiş sürecine adölesan dönemi adı verilir. Bu geçiş süresince vücutta meydana gelen nöroendokrin ve fiziksel değişikliklere ise ergenlik adı verilir.

Ergenlik sürecinde ikincil cinsel özellikler (kızlarda meme büyümesi, erkeklerde testis ve penis büyümesi yanında her iki cinste genital ve koltukaltı kıllanması) belirginleşir. Kızlarda kalçalarda, erkeklerde karında yağ birikimi olur. Erkeklerde kas gelişimi artar.  Boy uzaması artar.  Erkek sperm yapımı, kızlarda yumurtalama ve adet görme başlar. 

Kızlarda meme gelişimi genellikle 10-11 yaşta, boy uzamasının hızlanması 11-12 yaş arasında görülür. İlk adet genellikle 12-13 yaşta olur. Adet görmeyi takiben kızlarda 2-12 cm arasında boy uzaması devam eder.

Erkeklerde testislerde büyüme genellikle 12 yaş civarında başlar. Boyda hızlı uzama ise 13-14 yaşlarında gerçekleşir.

Ne Zaman Erken Ergenlikten Şüphelenelim?

Kızlarda sekiz yaşından önce meme büyümesinin başlaması veya 10 yaşından önce adet görmesi erken ergenlik olarak kabul edilir. Erkeklerde dokuz yaşından önce testis büyümesinin başlaması erken ergenliktir.

Erken ergenlik hipofizden salgılanan hormon artışı ile (gerçek) veya hormon artışı olmadan (yalancı) oluşur.

Gerçek erken ergenliğin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Özellikle santral erken ergenliği olan kızlarda %80-90 neden saptanamaz iken erkeklerin yaklaşık yarısında kafa içindeki kist, iyi veya kötü huylu tümörler erken ergenliğe sebep olur.

 Yalancı erken ergenlik olan çocuklarda deride sütlü kahve lekeler, hipotiroidi bulguları (kabızlık, kuru deri gibi), memelerden süt gelmesi ve farklı yüz görünümü olabilir. Yalancı erken ergenliğe neden olan hastalığın özelliğine bağlı olarak çocuklarda kendi cinsiyeti ile uyumlu veya karşı cinse uyan klinik bulgular görülür. Örneğin erkeklik hormonu salgılayan tümörü olan kız çocuğunda kıllanma artışı, klitoris büyümesi, ses kalınlığı ve sivilcelenme olabilir.

Erken Ergenliğin Tanısı Nasıl Konulur?

Erken ergenlikten şüphelinen her çocuk öncelikle muayene edilmelidir. Muayene bulguları erken ergenlikle uyumlu ise, hormon düzeyleri, el-bilek grafiği ile kemik yaşı (biyolojik yaşı ve büyüme şansı açısından) ile kızlarda ultrasonografi ile iç genital organların incelenmesi yapılmalıdır. Sonuçlara göre tanıyı doğrulamak için LHRH testi yapılması gerekir. Santral erken ergenliği olan hastalarda beyin ve hipofiz MR görüntülenmesi gerekebilir.

Erken Ergenlik Tedavi Edilmezse Neler Olabilir?

Artan cinsiyet hormonlarının (östrojen/testosteron) kemiklerin büyüme plağına etkisi ile önce büyüme hızlanır ancak elifiz plağı erkenden kapanarak boyun beklenenden kısa olmasına neden olabilir.

Özellikle kızlarda erken yaşta adet görme meme ve endometrium kanseri riskini arttırabilir.

Çocuklar hormonların etkisi ile yaşalarından daha büyük davranışlar sergileyebilirler. Bu da onları istismara açık hale getirebilir.

Erken Ergenlik Nasıl Tedavi Edilir?

Santral erken ergenlik, ergenliği başlatan gonadotropin salgılatıcı hormon benzerleriyle, hormon salgılanması baskılanarak tedavi edilir. Bunun için aylık, üç aylık aralıklarla kas içi uygulanan tedavi en fazla kullanılan yöntemdir. Ülkemizde olmayan ve yılda bir kez cilt altına uygulanan histerelin implantları da tedavi de kullanılır. Tedavi kızlarda 11 yaşında erkeklerde 12 yaşında sonlandırılır.